Z czego wynika szkodliwość eternitu i dlaczego azbest na dachu stanowi zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia ludzkiego? W jaki sposób należy usuwać, przewozić i składować płyty cementowo-azbestowe? Z jakimi karami należy się liczyć za niedostosowanie się do przepisów związanych z użytkowaniem i usuwaniem azbestu? Na te pytania odpowiadamy artykule.
Technologia krycia dachów eternitem z dodatkiem azbestu
Włóknisto-cementowe płyty nazywane potocznie eternitem, stosowane były w Polsce w latach 60. i 70. jako pokrycie dachowe. W składzie takich falistych okładzin znajdowało się nawet 13% niebezpiecznego dla zdrowia azbestu, który z czasem zaczął uwalniać się do środowiska. Szkodliwość eternitu wynika więc ze szkodliwości azbestu, znajdującego się w jego składzie.
Rozpad płyt azbestowo-cementowych, w zależności od zastosowanej technologii, następuje po 20-50 latach. Eternit na dachu narażony jest bowiem na wymywanie spoiw cementowych przez deszcze, w konsekwencji czego azbestowe włókna zostają odsłonięte i rozszczepione. Pękające i kruszejące płyty eternitowe stanowią więc niebezpieczeństwo dla zdrowia, a nawet życia mieszkańców.
Azbest – co to takiego? O szkodliwym działaniu azbestu
Azbest to ogólna nazwa na minerały krzemianowe występujące w przyrodzie w postaci włókien. Z uwagi na dużą odporność tychże struktur, ich ogniotrwałość, izolacyjność termiczną oraz słabe przewodnictwo prądu, były one powszechnie wykorzystywane w budownictwie (w Polsce aż do 1997 roku).
Zakaz stosowania, produkcji i wprowadzania do obrotu produktów azbestowych (zawierających w swoim składzie powyżej 0,1% azbestu) wynikał z odkryć dotyczących szkodliwości tej grupy minerałów. Ten surowiec okazał się przyczyną ciężkich schorzeń – chorób opłucnej, nowotworów oraz pylicy azbestowej. Problemy zdrowotne wynikające z kontaktu z azbestem są konsekwencją przenikania drobnych włókien do dolnych dróg oddechowych, wbijania się w struktury narządów wewnętrznych i ciągłego drażnienia komórek układu oddechowego.
Eternit – do kiedy? Przepisy dotyczące usuwanie azbestu
Do kiedy wymiana eternitu będzie konieczna? Z uwagi na wysoką szkodliwość azbestu znajdującego się w składzie eternitu, w 2009 w Polsce wprowadzono Program Oczyszczania kraju z azbestu. Zakończenie projektu planowane jest na 2032 rok. Weryfikacją i oceną przebiegu tej inicjatywy zajmuje się Najwyższa Izba Kontroli.
Dotychczasowe kontrole przeprowadzono na podstawie art.2 ust.1 ustawy z 23.12.1994 o Najwyższej Izbie Kontroli oraz art. 2 ust. 2 o NIK.
Zmiana przepisów dotyczących użytkowania i usuwania azbestu
Zmiana w rozporządzeniu dotyczącym wykorzystywania i usuwania produktów azbestowych miała miejsce 18 września 2010 roku. Modyfikacje dotychczasowych wymagań dotyczyły:
- sposobu przeprowadzania okresowych kontroli i ich raportowania;
- sposobów identyfikacji azbestu w materiałach;
- procedur narzucanych na wykonawcę prac;
- rodzajów dopuszczalnych składowisk odpadów azbestowych.
Podstawą prawną do egzekwowania przepisów jest Ustawa o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest z dnia 19 czerwca 1997 r. (Dz. U. Nr 3/2004 r., poz. 20, ze zm.), Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 5 sierpnia 2010 r. (Dz. U. Nr 162/2010 r., poz. 1089) oraz Rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 2 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 71/2004 r., poz. 649).
Należy pamiętać, że usuwaniem azbestu nie można zajmować się samodzielnie. Konieczne jest skorzystanie z usług specjalistycznej firmy. Największe ryzyko dostania się włókien azbestowych do układu oddechowego istnieje bowiem podczas obróbki, kruszenia i pracy z produktami azbestowo-cementowymi. Z uwagi na wysoką szkodliwość eternitu, po demontażu płyt, gruz powinien być przetrzymywany w przeznaczonych do tego miejscach – składowiskach odpadów niebezpiecznych. Jeszcze bardziej rekomendowanym rozwiązaniem, bo niepozostawiającym problemu kolejnym pokoleniom, jest wybór zakładów unieszkodliwiających azbest.
Kara za eternit, czyli konsekwencje niezastosowania się do przepisów
Kary związane z eternitem mogą pojawić się na każdym etapie niedostosowania się do przepisów. Grzywnę w wysokości 1000 zł można otrzymać już wtedy, gdy nie złożymy formularza z informacjami o wyrobach zawierających azbest (w przypadku, jeżeli gmina samodzielnie nie prowadzi inwentaryzacji).
Konsekwencje finansowe i prawne grożą nam również w momencie samodzielnego wykonania prac budowlanych czy transportowania oraz składowania azbestu (grzywna do 5000 zł/prace społeczne/areszt). Z karę finansową lub pozbawieniem wolności powinny liczyć się także osoby lub firmy produkujące, obracające oraz stosujące azbest i wyroby z jego zawartością. Tam kwoty mogą przekroczyć nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych za dzień.
Czym zastąpić eternit?
Azbest na dachu zastąpić warto pokryciem równie trwałym i nieobciążającym konstrukcji domu, ale bezpiecznym dla człowieka oraz środowiska. Pamiętajmy bowiem, że eternit jest surowcem stosunkowo lekkim, w związku z tym więźba dachowa nim pokryta nie musiała mieć dużej wytrzymałości. W przypadku słabej konstrukcji domu i/lub więźby, ciężkie ceramiczne dachówki mogą się nie sprawdzić. Zamiast nich polecane są natomiast lekkie pokrycia wykonane z blachy.
Blachodachówki
To pokrycie dachowe występuje w postaci niewielkich blaszanych paneli, . Takie rozwiązanie jest jednym z najczęściej wybieranych, z uwagi na jego trwałość, estetyczny wygląd oraz lekkość. W związku z tym blachodachówki dwumodułowe czy blachodachówki na wymiar położyć można na starych dachach o lżejszej konstrukcji.
Zaletą tego pokrycia jest także szybki i łatwy montaż, łatwy transport, większa dostępność wyspecjalizowanych ekip dekarskich oraz ekonomiczność. O licznych plusach dachówkach z blachy przeczytać można również w artykule Zalety blachodachówki.
Blacha trapezowa
Blacha trapezowa posiada charakterystyczne przetłoczenia w kształcie trapezu, które wzmacniają sztywność profilu. Podobnie jak blachodachówka, to rozwiązanie jest trwałe, lekkie, niekorodujące, wytrzymałe oraz ekonomiczne. W zależności od wybranej powłoki, takie pokrycie dachowe posłużyć może nawet 50 lat. Blachotrapezy są jednocześnie tańsze od betonowych czy ceramicznych dachówek, a przy tym znacznie od nich lżejsze. Z uwagi na te cechy, warto rozważyć położenie tego materiału w zastępstwie za eternitowy dach.
Panele dachowe
Panele cechują się trwałością oraz lekkością. Jednocześnie wyróżnia je współczesny design, który sprawdzi się w nowoczesnym budownictwie. Wartym podkreślenia jest również fakt, że panele dachowe, dzięki obecności rąbka, zapewniają dachowi dodatkowe usztywnienie i szczelność.